Όπως έχει δείξει η ιστορία, μια πανδημία ή μια επιδημία μπορεί να τελειώσει με περισσότερους από έναν τρόπους. Και το ερώτημα – που αφορά και την τωρινή Covid-19 – είναι ποιος αποφασίζει το τέλος της κρίσης και κατά πόσο όλοι συμφωνούν σε αυτό.
Οι ιστορικοί επισημαίνουν ότι συνήθως σε μια πανδημία υπάρχει είτε ένα ιατρικό είτε ένα κοινωνικό τέλος και αυτά τα δύο κατ’ ανάγκη δεν συμβαδίζουν.
Το ιατρικό τέλος συμβαίνει όταν τα νέα κρούσματα και οι θάνατοι σταδιακά εξαφανίζονται χωρίς να αναζωπυρώνονται. Το κοινωνικό τέλος συμβαίνει όταν ο φόβος της λοίμωξης εξαφανίζεται μεταξύ των ανθρώπων. Δυστυχώς, το δεύτερο μπορεί να συμβεί πριν από το πρώτο. Με άλλα λόγια, ένα τέλος μπορεί να ανακηρυχθεί πρόωρα όχι επειδή πράγματι η λοιμώδης νόσος έχει εξαφανιστεί, αλλά επειδή οι άνθρωποι κουράστηκαν να ζουν φοβισμένοι και επειδή συνήθισαν να ζουν με τη νόσο.
“Όταν οι άνθρωποι ρωτάνε “πότε επιτέλους θα τελειώσει όλο αυτό;”, αναρωτιούνται για το κοινωνικό τέλος”, δήλωσε στους Τάιμς της Νέας Υόρκης ο ιστορικός της ιατρικής Δρ Τζ. Γκριν του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς.
Τι συνέβη σε προηγούμενες πανδημίες;
Βουβωνική πανώλη
Η βουβωνική πανώλη, που προκαλείται από το βακτήριο Yersinia pestis (το οποίο βρίσκεται σε ψύλλους που ζουν σε τρωκτικά) και η οποία μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων όχι μόνο μέσω μολυσμένων ζώων αλλά και μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων, είχε τρία μεγάλα κύματα: την εποχή του Ιουστινιανού τον 6ο αιώνα, τον Μεσαίωνα (14ος αιώνας), όταν έμεινε γνωστή ως “Μαύρος Θάνατος” (σκοτώνοντας σχεδόν τον μισό πληθυσμό της Κίνας από όπου προήλθε, καθώς και το ένα τρίτο των κατοίκων της Ευρώπης), και την πανδημία στο τέλος του 19ου και στην αρχή του 20ου αιώνα.
Μέχρι σήμερα δεν είναι ξεκάθαρο πώς δόθηκε ένα τέλος στην πανώλη. Κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο κρύος καιρός σκότωσε τους ψύλλους – ξενιστές του φονικού βακτηρίου (όμως αυτό δεν εμπόδιζε την αερογενή μετάδοση), ενώ άλλοι ότι βοήθησε κάποια βιολογική αλλαγή στα τρωκτικά.
Μια τρίτη υπόθεση είναι ότι το βακτήριο εξελίχθηκε σε λιγότερο θανατηφόρο και μια άλλη πιθανότητα είναι ότι τα δραστικά μέτρα των ανθρώπων (π.χ. κάψιμο ολόκληρων χωριών και γειτονιών στην Ινδία) έβαλαν φρένο στην εξάπλωσή του.
Πάντως, η πανώλη δεν έχει εξαφανιστεί τελείως και κατά καιρούς αναφέρονται σπάνια περιστατικά μόλυνσης ανθρώπων, τα οποία θεραπεύονται αποτελεσματικά με αντιβιοτικά και δεν γίνονται εστίες μετάδοσης.
Ευλογιά
Η άλλη μεγάλη κατάρα της ανθρωπότητας, η ευλογιά, που εμφανίστηκε σε απανωτά επιδημικά κύματα κατά τα τελευταία τουλάχιστον 3.000 χρόνια και η οποία σκότωνε περίπου το 30% των αρρώστων, είχε σαφές ιατρικό τέλος. Θεωρείται όμως μάλλον ειδική περίπτωση, επειδή υπάρχει πια αποτελεσματικό εμβόλιο που παρέχει προστασία εφ΄ όρου ζωής. Επιπλέον, ο ιός που την προκαλεί (Variola minor) δεν έχει ζώο ξενιστή, συνεπώς αν η νόσος εξαφανιστεί στους ανθρώπους, δεν μπορεί να βρει καταφύγιο στο ζωικό βασίλειο. Επίσης τα συμπτώματά της είναι τόσο χαρακτηριστικά, που η λοίμωξη είναι προφανής (χωρίς ασυμπτωματικούς φορείς) και άρα εύκολο να μπουν σε καραντίνα όλα τα κρούσματα και να γίνει ιχνηλάτηση επαφών.
Ο τελευταίος άνθρωπος στον κόσμο που μολύνθηκε από ευλογιά (το 1977) ήταν ένας Σομαλός μάγειρας νοσοκομείου, ο οποίος πέθανε τελικά από ελονοσία το 2013.
Ισπανική γρίπη
Η Ισπανική γρίπη εν μέσω Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία εκτιμάται ότι σκότωσε τουλάχιστον 50 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, ιδίως νέους και μεσήλικες (αντίθετα με τον κορωνοϊό που προτιμά ηλικιωμένους), είχε κυρίως κοινωνικό και όχι ιατρικό τέλος. Ο “μεγάλος πόλεμος” είχε μόλις τελειώσει, μια νέα εποχή άρχιζε για την ανθρωπότητα και όλοι επιθυμούσαν να αφήσουν πίσω τους τον εφιάλτη τόσο των χαρακωμάτων όσο και της γρίπης.
Μέσα στον 20ο αιώνα ακολούθησαν και άλλες λιγότερο σοβαρές πανδημίες γρίπης, με χειρότερη εκείνη του 1968, με επίκεντρο το Χονγκ Κονγκ. Λόγω αυτής της πανδημίας περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι πέθαναν παγκοσμίως, κυρίως άνω των 65 ετών. Ωστόσο ο συγκεκριμένος ιός ακόμη κυκλοφορεί ως εποχική πια γρίπη.
Και το τέλος της Covid-19;
Τι θα συμβεί με την Covid-19; Οι ιστορικοί θεωρούν πιθανό ότι θα τελειώσει κοινωνικά, προτού τελειώσει ιατρικά. Αρκετοί άνθρωποι μπορεί να έχουν μπουχτίσει από τους περιορισμούς, ώστε θα ανακηρύξουν το τέλος της πανδημίας, παρόλο που ο κορωνοϊός SARS-CoV2 θα συνεχίσει να “σιγοκαίει” μεταξύ του πληθυσμού. Και το κοινωνικό τέλος ίσως έρθει πριν καν βρεθεί αποτελεσματικό εμβόλιο ή αντι-ιική θεραπεία.
“Νομίζω πως υπάρχει αυτό το κοινωνικό – ψυχολογικό ζήτημα της εξάντλησης και της δυσφορίας. Μπορεί να φθάσουμε σε μια στιγμή που οι άνθρωποι απλώς θα πουν: Αρκετά, μου αξίζει να επιστρέψω στην κανονική ζωή μου”, δήλωσε η ιστορικός Ναόμι Ρότζερς του Πανεπιστημίου Γιέιλ.
Πηγή: capital.gr
