Πότε ξεκίνησε και πότε τελείωσε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος;

Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, επίσης γνωστός ως ο “Μεγάλος Πόλεμος” – όπως λεγόταν πριν από το ξέσπασμα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου – ήταν μια γενικευμένη σύγκρουση των ευρωπαϊκών δυνάμεων που διήρκεσε από τον Αύγουστο του 1914 ως τις 11 Νοεμβρίου του 1918. Στην ουσία, αν και ήταν μια μεγάλη ενδοευρωπαϊκή διένεξη με τα κύρια μέτωπα στη Γηραιά Ήπειρο, η επέκτασή της και στην περιφέρεια – με ενεργό συμμετοχή αποικιακών στρατευμάτων και με την εμπλοκή ακόμα και αμερικανικών – του προσέδωσαν τελικά την έννοια του παγκόσμιου.

Κατά μία άλλη εκτίμηση, και συγκεκριμένα αυτή του καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια των ΗΠΑ Eugen Weber, πρόκειται ουσιαστικά για το πρώτο μέρος ενός Β΄ Τριακονταετούς Πολέμου (1914 – 1945) μεταξύ ευρωπαϊκών δυνάμεων.

Ποιοι εναντίον ποιων

Οι Ενωμένες Δυνάμεις, καλούμενες και Δυνάμεις της Αντάντ (κυρίως η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, από το 1915 η Ιταλία, ως τις αρχές του 1918 η Ρωσία και από το 1917 οι ΗΠΑ) νίκησαν τις Κεντρικές Δυνάμεις καλούμενες και Τριπλή Συμμαχία, (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Οθωμανική Αυτοκρατορία και Βουλγαρία). Η νίκη αυτή οδήγησε αφενός στην κατάρρευση τεσσάρων αυτοκρατοριών και σε ριζικές αλλαγές στον χάρτη της Ευρώπης – λόγω του κατακερματισμού τους – και αφετέρου στη μεγάλη Ρωσική Επανάσταση και σε τελική φάση στη δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών.

Τα θύματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ανήλθαν σε 9 εκατομμύρια στρατευμένους και σε άλλους τόσους αμάχους ξεπερνώντας συνολικά τα 18,5 εκατομμύρια ψυχών.

Η ανακωχή της 11ης Νοεμβρίου

Η πρώτη ανακωχή του πολέμου – η Συνθήκη ανακωχής του Μούδρου – υπογράφηκε στις 30/10/1918 μεταξύ του Άγγλου ναυάρχου Κάλθορπ, πληρεξούσιου των Συμμάχων της Αντάντ, και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτή η συνθήκη αποτέλεσε και την απαρχή της λήξης του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η δεύτερη και ουσιαστικότερη επί της κεντρικής Ευρώπης ανακωχή – η ανακωχή της Κομπιέν – υπογράφηκε την 11η Νοεμβρίου 1918 μέσα σε σιδηροδρομικό βαγόνι, όπου είχε εγκαταστήσει ο Γάλλος Στρατάρχης Φερντινάν Φος (Ferdinand Foch) το στρατηγείο του (κοντά στην Κομπιέν). Η άνευ όρων συνθηκολόγηση της Γερμανίας πάνω στα αποκαλούμενα Δεκατέσσερα Σημεία, που ήταν αποτέλεσμα αυτής της ανακωχής, έγινε η βάση των συνθηκών ειρήνης που συντάχθηκαν από τη Διεθνή Διάσκεψη Ειρήνης.

Η Διάσκεψη συνήλθε στο Παρίσι τον Ιανουάριο του 1919 και σ΄ αυτήν συμμετείχαν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσον, ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Ζορζ Κλεμανσό, ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Λόιντ Τζορτζ, ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Ορλάντο και αντιπροσωπείες 32 συνολικά κρατών. Οι συνθήκες ειρήνης που υπογράφηκαν τότε κατά ημερολογιακή σειρά είναι οι παρακάτω:

Οι 5 Συνθήκες Ειρήνης που άλλαξαν τον χάρτη της Ευρώπης

Συνθήκη των Βερσαλλιών (28/6/1919). Υπογράφηκε μεταξύ των Συμμάχων και της Γερμανίας. Σύμφωνα με αυτή, η Γερμανία υποχρεώθηκε να πληρώσει αποζημιώσεις 226 δισεκατομμυρίων χρυσών μάρκων για τις καταστροφές που προκάλεσε στη διάρκεια του πολέμου, να μειώσει τον στρατό της σε 100.000 άνδρες και τον στόλο της σε δυναμικό 108.000 τόνων. Υποχρεώθηκε επίσης σε μεγάλες εδαφικές παραχωρήσεις: Έχασε περίπου 75.000 τ.χλμ. του εδάφους της με πληθυσμό 7.000.000 κατ. (το μεγαλύτερο μέρος παραχωρήθηκε στην Πολωνία και στη Γαλλία) και όλες τις αποικίες της, από τις οποίες τη μερίδα του λέοντος (73% του εδάφους και 47% του πληθυσμού) πήρε η Αγγλία.

Οι υπόλοιποι όροι της συνθήκης αφορούσαν στη διεθνοποίηση των ποταμών της Γερμανίας, στην αποστρατικοποίηση της περιοχής της Ρηνανίας για 15 χρόνια, στη δήμευση των κάθε είδους γερμανικών αξιών στο εξωτερικό, στην παράδοση του 90% του γερμανικού εμπορικού στόλου στους Συμμάχους σε αντάλλαγμα για τις ζημιές που προκλήθηκαν στα συμμαχικά εμπορικά πλοία στη διάρκεια του πολέμου και στην ακύρωση της συμφωνίας του Μπρεστ-Λιτόφσκ (με την ΕΣΣΔ το 1918).

Επιπλέον, η Γερμανία περιορίστηκε αυστηρά τόσο σε θέματα διεθνούς εμπορίου όσο και σε στρατιωτικές δυνάμεις και οργάνωση. Η Συνθήκη αυτή αποτέλεσε μία από τις αιτίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Συνθήκη του Σεν Ζερμέν ή Συνθήκη Αγίου Γερμανού (10/9/1919). Υπογράφηκε μεταξύ των Συμμάχων και της Αυστρίας. Η Αυστρία υποχρεώθηκε να παραχωρήσει εδάφη με συνολική έκταση 220.000 τ.χλμ. και πληθυσμό 22.000.000 κατοίκων, από τα οποία το μεγαλύτερο μέρος στην Πολωνία, στην Τσεχοσλοβακία και στην Ιταλία.

Συνθήκη του Νεϊγί (27/11/1919). Υπογράφηκε μεταξύ των Συμμάχων και της Βουλγαρίας. Μ΄ αυτήν αποσπάστηκαν από τη Βουλγαρία εδάφη συνολικής έκτασης 9.000 τ.χλμ. με πληθυσμό 500.000 κατοίκων, που παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα (Κομοτηνή, Αλεξανδρούπολη) και στη Γιουγκοσλαβία.

Συνθήκη του Τριανόν ( 4/6/1920). Υπογράφηκε μεταξύ των Συμμάχων και της Ουγγαρίας. Με αυτήν η Ουγγαρία έχασε τα 3/4 του εδάφους της και το 65% του πληθυσμού της. Το μεγαλύτερο μέρος παραχωρήθηκε στη Ρουμανία, στη Γιουγκοσλαβία και στην Τσεχοσλοβακία.

Συνθήκη των Σεβρών (10/8/1920). Υπογράφηκε μεταξύ των Συμμάχων και της Τουρκίας. Σύμφωνα μ΄ αυτήν, η Τουρκία περιορίστηκε στο μικρασιατικό της τμήμα, η Συρία δινόταν στη Γαλλία, η Μεσοποταμία, η Αραβία και η Παλαιστίνη στην Αγγλία, τα Δωδεκάνησα και το Καστελόριζο στην Ιταλία. Αναγνωρίστηκε η προσάρτηση της Κύπρου στην Αγγλία και δόθηκαν στην Ελλάδα η Ανατολική Θράκη (μέχρι τα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης) και τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος, καθώς και η δυνατότητα εξάσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων στην περιοχή της Σμύρνης κ.λπ.

Δύο χρόνια αργότερα και ενώ είχε μεσολαβήσει η Μικρασιατική καταστροφή, η συνθήκη της Λοζάνης (23/7/1923) επέβαλε τελείως διαφορετικό ελληνοτουρκικό καθεστώς τόσο εδαφικά όσο και πληθυσμιακά.

Πληροφορίες: el.wikipedia