Ο Ιπποκράτης είναι αναμφισβήτητα μία από τις πιο εξέχουσες προσωπικότητες στην ιστορία της ιατρικής. Αναφέρεται ως ο πατέρας της σύγχρονης ιατρικής και όχι άδικα, αφού είναι ο θεμελιωτής της ορθολογικής ιατρικής. Είναι αυτός που κατόρθωσε να απαλλάξει την ιατρική από τα μεταφυσικά στοιχεία, τις προλήψεις, τις προκαταλήψεις και τις δεισιδαιμονίες της εποχής. Πέτυχε το αρμονικό συνταίριασμα της ανθρωποκεντρικής επιστήμης με την ιατρική τέχνη και τον φιλοσοφικό στοχασμό, ταυτίζοντας την επαγγελματική της άσκηση με τις ηθικοδεοντολογικές αρχές και τις ανθρωπιστικές αξίες.
Το πρωτοποριακό του έργο επηρέασε τις περισσότερες σύγχρονες ιατροβιολογικές ειδικότητες του δυτικού κόσμου. Ειδικότερα, πιστώνεται με την προώθηση σε μεγάλο βαθμό της συστηματικής μελέτης και της κλινικής ιατρικής, συνοψίζοντας την ιατρική γνώση και συνταγογραφώντας πρακτικές συμβουλές για γιατρούς μέσω της Ιπποκρατικής Συλλογής (Corpus Hippocraticum) αλλά και άλλων έργων.
Χαριστική βολή στην “ιερατική” ιατρική
Ο Ιπποκράτης γεννήθηκε το 460 π.Χ. στην Κω*, όπου και σπούδασε ιατρική στο φημισμένο Ασκληπιείο. Μαθήτευσε κοντά σε σοφιστές, φιλοσόφους αλλά και κοντά στον Ηρόδικο, που θεωρείται ο θεμελιωτής της φυσικοθεραπείας. Όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του, άρχισε να ταξιδεύει σε διάφορα μέρη, προκειμένου να επιμορφωθεί. Θεωρούσε ξεπερασμένο τον τρόπο που ασκούνταν η ιατρική μέχρι τότε και πίστευε πως ταξιδεύοντας θα μπορούσε να εφοδιαστεί με την απαραίτητη γνώση και εμπειρία για να εξασκήσει την ιατρική.
Επιστρέφοντας στην Κω από ένα ταξίδι του στην Αίγυπτο, ξεκίνησε τον “πόλεμο” εναντίον της σχολής της Κνίδου, που είχε επικεφαλής τον γιατρό Ευρυφόντα. Η σχολή αυτή ήταν μέχρι τότε ό,τι ανώτερο υπήρχε και η γνώμη του Ευρυφόντα ήταν σεβαστή σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με τη σχολή της Κνίδου, η ιατρική ασκούνταν μέσα σε ναούς και ιερούς χώρους από ιερείς, που κρατούσαν μυστικές τις μεθόδους τους. Οι ασθενείς δεν εξετάζονταν, αλλά κατέγραφαν οι ίδιοι τα συμπτώματα και τις παρατηρήσεις για την υγεία τους σε ειδικά δελτία και πρότειναν μόνοι τους τη θεραπεία.
Ο Ιπποκράτης μελέτησε αυτά τα δελτία και αποκάλυψε τα μυστικά της “ιερατικής” ιατρικής στην αγορά της Κω. Ήταν το πρώτο χτύπημα εναντίον της σχολής της Κνίδου. Η χαριστική βολή όμως του Ιπποκράτη ήταν η ίδρυση της ιδιωτικής σχολής ιατρικής, στην οποία μπορούσε να μαθητεύσει όποιος ήθελε. Έτσι, απάλλαξε την ιατρική από τον μυστικισμό και τις δεισιδαιμονίες και ξεκίνησε την οργανωμένη διδασκαλία της.
Υπήρξε καινοτόμος και πρωτοπόρος σε όλους τους τομείς. Πάνω από όλα ήταν επιστήμονας, που έκανε έρευνα και κατέγραφε τα συμπεράσματά του μεθοδικά.
Πίστευε ότι το παν είναι η πρόληψη και όχι η διάγνωση. Σε αυτή τη θέση μάλλον συνέτεινε το γεγονός ότι εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν ανεπτυγμένες θεραπευτικές και φαρμακευτικές μέθοδοι, άρα το ζήτημα ήταν να προλάβει την εκδήλωση κάποιας ασθένειας.
Η αρρώστια διέπεται από φυσικούς νόμους
Ο Ιπποκράτης πίστευε πως στο σώμα ενυπάρχει μια ιδιαίτερη ζωική δύναμη, η φύσις, και πως από αυτή τη δύναμη εξαρτάται η συντήρηση, η ανάπτυξη αλλά και η θεραπεία του σώματος και η επαναφορά του από την παθολογική κατάσταση στη φυσιολογική. Για τον σκοπό αυτό θεωρούσε ότι η ανάπαυση είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Αυτή του η πεποίθηση επιβεβαιώνεται σήμερα από τις σύγχρονες απόψεις περί υγείας και ισορροπίας του βιο-ενεργειακού δυναμικού του οργανισμού.
Άλλωστε, ο ίδιος δεν εντόπιζε τη νόσο στα όργανα. Θεωρούσε πως ο άρρωστος αποτελεί ενιαία ψυχοσωματική οντότητα και ότι η αρρώστια διέπεται από φυσικούς νόμους. Ο γιατρός λοιπόν έχει ως έργο να υποβοηθά τη θεραπευτική δύναμη της φύσης αντιμετωπίζοντας έτσι τον ασθενή με μια εντελώς διαφορετική οπτική.
Οι χυμοί του σώματος και η γερή κράση
Κατά τον Ιπποκράτη, το σώμα περιέχει τέσσερις χυμούς: το αίμα, το φλέγμα, την κίτρινη και τη μαύρη χολή. Η σωστή αναλογία των χυμών χαρακτηρίζεται με τον όρο “κράσις”. Η ισορροπία της αναλογίας των χυμών (ευκρασία) συντηρεί την υγεία, ενώ η διαταραχή της (δυσκρασία) προκαλεί τις αρρώστιες.
Διατροφή και φυσικοθεραπεία
Η σωστή διατροφή και η δίαιτα πίστευε ότι ήταν επίσης βασικές προϋποθέσεις για την καλή υγεία του ανθρώπου. Επιπλέον, λόγω της μαθητείας του κοντά στον Ηρόδικο έδινε μεγάλη σημασία στη φυσικοθεραπεία και στη βασική της μέθοδο, τη μάλαξη.
Πραγματοποιούσε δύσκολες χειρουργικές επεμβάσεις
Παρά τα σχεδόν ανύπαρκτα μέσα της εποχής του, ο Ιπποκράτης πραγματοποιούσε δύσκολες χειρουργικές επεμβάσεις. Εκείνος και οι μαθητές του αντιμετώπιζαν με επιτυχία περιστατικά της ορθοπεδικής, της καρδιοχειρουργικής και της βασικής χειρουργικής. Ακόμα και επεμβάσεις στο ανθρώπινο κρανίο πραγματοποιούσε, όπως αναφέρεται σε αρκετά από τα έργα του.
Εκτός από την ίδια την επέμβαση, έδινε μεγάλη σημασία και στην προετοιμασία του ασθενούς και του χειρουργείου. Στο έργο του “Κατ΄ ιατρείον”, περιγράφει αναλυτικά πώς πρέπει να ετοιμάζεται ο ασθενής πριν από την επέμβαση, πώς αποστειρώνονται τα εργαλεία, πώς διαμορφώνεται ο χώρος, αλλά και πώς χρησιμοποιείται το τεχνητό και το φυσικό φως κατά τη διάρκειά της.
Εκτός από ιατρική, δίδασκε και ήθος
Για τον Ιπποκράτη δεν αρκούσε όμως μόνο η επιστημονική γνώση των μαθητών του. Ένας γιατρός έπρεπε να είναι φροντισμένος και καθαρός, για να μπορεί να φροντίσει τους άλλους. Γι΄ αυτό συμβούλευε τους μαθητές του να προσέχουν τόσο το σώμα τους όσο και την εμφάνισή τους. Να φοράνε καθαρά και απλά ρούχα και να είναι εγκρατείς.
Ο χαρακτήρας του γιατρού ήταν επίσης πολύ σημαντικός για τον Ιπποκράτη. Οι μαθητές του όφειλαν να είναι σοβαροί και σεμνοί, αλλά και να αστειεύονται με μέτρο. Να είναι αφιλοκερδείς, δίκαιοι και να αναγνωρίζουν τα λάθη τους. Να σέβονται τις γυναίκες, να μην πραγματοποιούν εκτρώσεις και να μην σχετίζονται με ασθενείς τους. Τέλος, να είναι ταπεινοί, καθόλου πονηροί και να μην αποκαλύπτουν ποτέ τα μυστικά των ασθενών τους.
Ο ιπποκρατικός όρκος
Ο όρκος του Ιπποκράτη είναι ο όρκος που δίνεται από γιατρούς και αναφέρεται στην ηθική εξάσκηση της ιατρικής. Πιστεύεται πως γράφτηκε από τον Ιπποκράτη ή από κάποιον μαθητή του και έτσι περιλαμβάνεται στην Ιπποκρατική Συλλογή. Παρ’ όλο που είναι περισσότερο ιστορικής και ηθικής αξίας, ο όρκος θεωρείται ως “τελετή περάσματος” γι΄ αυτούς που εκπαιδεύτηκαν να ασκούν την ιατρική. Ωστόσο δεν είναι πλέον υποχρεωτικός και δεν δίνεται από όλους τους γιατρούς.
Ο ιπποκρατικός όρκος – ανεξάρτητα από τις φιλολογικές συζητήσεις γύρω από τη γνησιότητά του- αποτελεί ένα αθάνατο κλασικό κείμενο. Αποτελείται από μία μόνο σελίδα και είναι ο καταστατικός χάρτης της ιατρικής ηθικής και της επαγγελματικής δεοντολογίας, στον οποίο στηρίχθηκαν σχεδόν όλες οι σχετικές παγκόσμιες διακηρύξεις, όπως η Παγκόσμια Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (Γενεύη 1948) και η Διακήρυξη για τα Δικαιώματα των Αρρώστων (Λισσαβόνα 1981).
* Ο Ιπποκράτης απεβίωσε το 370 π.Χ. στη Λάρισα σε ηλικία 83 ετών.
Πληροφορίες: el.wikipedia / mixanitouxronou.gr
