Πώς τα πας με την αυτοκριτική; Αντιμετωπίζεις τον εαυτό σου με σκληρότητα και τον επιπλήττεις ανελέητα; Η Συμβουλευτική ψυχολόγος – NLP Practitioner Μαρία Μεραμβελιωτάκη-Simon προτείνει να ξανασυστηθείς με τον “εσωτερικό κριτή” σου και να αποκτήσεις επιτέλους μια αρμονική σχέση μαζί του.
“Όλοι μας έχουμε μια εσωτερική φωνή αυτοκριτικής”, σημειώνει η ψυχολόγος. “Σε κάποιους ανθρώπους όμως η φωνή αυτή είναι πιο δυνατή, αυστηρή, θυμωμένη και ακατάπαυστη. Πολλές φορές άνθρωποι με κατάθλιψη κάνουν ιδιαίτερα έντονη αυτοκριτική και εμπλέκονται σε αρνητικούς εσωτερικούς διαλόγους με το αυστηρό αυτό κομμάτι του εαυτού τους, το οποίο θα ονομάσουμε “εσωτερικό κριτή”.
Η έντονη αυτοκριτική μπορεί να πηγάζει από τον τρόπο που μεγαλώσαμε. Σε κάποιες περιπτώσεις, εάν οι γονείς ενός παιδιού είναι για παράδειγμα άμεσα επικριτικοί με τις αδυναμίες του και το επιπλήττουν στις τυχόν αποτυχίες, το παιδί μεγαλώνοντας μπορεί να εσωτερικεύσει αυτή την αυστηρότητα και να την κάνει κομμάτι του εαυτού του. Σε άλλες περιπτώσεις τα παιδιά μπορεί απλώς να αισθάνονται ότι τα αγαπούν υπό όρους. Η αγάπη υπό όρους δεν είναι απαραίτητο να εκδηλώνεται άμεσα. Μπορεί να μεταδίδεται μέσα από το πώς είναι δομημένο το περιβάλλον της οικογένειας. Αν δηλαδή ο γονιός ενθουσιάζεται μόνο όταν το παιδί κατορθώνει κάτι ή δουλεύει σκληρά για κάτι και απογοητεύεται όταν δεν πετυχαίνει, τότε η συμπεριφορά αυτή εκλαμβάνεται από το παιδί ως κριτική για τα λάθη του.
Συχνά πάλι οι γονείς δεν είναι επικριτικοί με το παιδί αλλά με τους εαυτούς τους. Η συμπεριφορά των γονιών προς τους εαυτούς τους παίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Εάν δηλαδή το παιδί ακούει συχνά τη μητέρα να λέει: “Πώς είναι δυνατόν να έκαψα το κέικ, πόσο ανίκανη είμαι” ή “Πάλι λάθος τα έκανα όλα, τι χαζή που είμαι”, το παιδί σιγά – σιγά ταυτίζεται με αυτή τη θεώρηση και την εσωτερικεύει.
Βέβαια η αυξημένη τάση για αυτοκριτική δεν εξαρτάται μόνο από την οικογένεια. Οι τάσεις αυτές διαμορφώνονται από το εκπαιδευτικό σύστημα, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και την σχεδόν τελειομανή κουλτούρα των καιρών μας, που πολλές φορές μας κάνει να τοποθετούμε τους εαυτούς μας σε θέση διαρκούς σύγκρισης και ανταγωνισμού.
Κάποιοι πιστεύουν ότι ο εσωτερικός κριτής τους κινητοποιεί να γίνουν καλύτεροι. Ίσως αυτό να είναι εν μέρει αλήθεια, αλλά με ποιο τίμημα;
Συχνά η έντονη αυτοκριτική συνδέεται με διαταραχές όπως η κατάθλιψη και το άγχος. Επίσης η αυτοπεποίθηση και η θετική σκέψη είναι αποδεδειγμένα πιο ισχυροί κινητοποιητές της επιτυχίας αλλά και της ευτυχίας.
Εάν θέλεις να δαμάσεις τον εσωτερικό σου κριτή:
Αντικατάστησε την αυτοκριτική με συμπόνια και κατανόηση προς τον εαυτό σου. Σκέψου τι θα σου έλεγε ένας καλός φίλος στη δεδομένη κατάσταση, κάποιος που σε εκτιμά, σε αγαπά και θέλει να σε βοηθήσει. Κλείσε τα μάτια και σκέψου τι σημαίνει για σένα συμπόνια. Πώς θα ήταν ένας απόλυτα συμπονετικός εαυτός; Τι θα σε συμβούλευε αυτό το γεμάτο κατανόηση κομμάτι του εαυτού σου, που είναι εξαιρετικά ευαίσθητο στα συναισθήματα και τις ανάγκες σου; Πώς θα σου μιλούσε;
Η συμπονετική φύση του εαυτού σου είναι ικανή να αναστρέψει τον αρνητικό, υπερκριτικό εσωτερικό σου μονόλογο σε έναν μονόλογο κατανόησης, από τον οποίο απορρέει περισσότερη γαλήνη.
Μίλησε στον εσωτερικό σου κριτή. Εκείνον που σου λέει ότι δεν είσαι αρκετά καλός, σε κατηγορεί και μεγεθύνει τα σφάλματά σου. Εκείνον που δεν σε αφήνει σε ησυχία και σε κάνει να αισθάνεσαι ανεπαρκής. Φαντάσου ότι αυτός ο κριτής έχει ανθρώπινη μορφή. Πώς είναι; Μοιάζει σε κάποιον που γνωρίζεις; Πώς είναι η φωνή του; Ποιου τη φωνή σου θυμίζει; Τι συναίσθημα κατευθύνει προς εσένα; Είναι θυμός, περιφρόνηση, άγχος; Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος του κριτή σου;
Αφού αναγνωρίσεις το κριτικό κομμάτι του εαυτού σου, προσπάθησε να το δεις και αυτό με κατανόηση και συμπόνια. Μίλα του όπως θα μιλούσες σε κάποιον που θες να βοηθήσεις: “Λυπάμαι που φοβάσαι τόσο πολύ, ώστε να χρειάζεται να ξεσπάς με αυτόν τον τρόπο. Καταλαβαίνω τον φόβο σου, γιατί μας έχουν συμβεί τόσα πράγματα”.
Όταν μιλήσεις στον κριτή σου με αυτό τον τρόπο, ίσως παρατηρήσεις ότι δεν είναι παντοδύναμος. Αυτόματα τοποθετείς τον εαυτό σου σε θέση κυριαρχίας και ανωτερότητας απέναντί του. Ίσως να κατανοήσεις τον λόγο που αυτός ο κριτής ρίζωσε τόσο μέσα σου και διαρκώς θέλει να σου υπενθυμίζει κάτι.
Αξιολόγησε τα λάθη σου με αντικειμενικότητα. Όλοι μας κάνουμε λάθη. Αντί όμως να κατηγορούμε ακατάπαυστα τον εαυτό μας γι΄ αυτά, είναι καλύτερο να στρέψουμε την προσοχή μας στο πώς μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι. Αν για παράδειγμα, θεωρείς ότι η απόδοσή σου σε μια συνέντευξη για δουλειά δεν ήταν τόσο ικανοποιητική όσο θα ήθελες και πιστεύεις ότι αυτός ήταν ο λόγος που απορρίφθηκες για τη θέση, δεν έχει νόημα να σκέφτεσαι ασταμάτητα πόσο ανεπαρκής είσαι. Σκέψου τι θα μπορούσες να κάνεις καλύτερα την επόμενη φορά.
Εάν δεν ξέρεις, προσπάθησε να μάθεις: Ρώτησε κάποιον που θεωρείς ότι μπορεί να σε βοηθήσει ή διάβασε κάποιο βιβλίο. Μία αποτυχία ή δύο δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι δεν θα πετύχεις ποτέ. Απλώς ίσως να χρειάζεται να αλλάξεις τον τρόπο με τον οποίο προσέγγισες την κατάσταση την πρώτη φορά.
Φτιάξε μια λίστα με τα πράγματα που θα ήθελες να βελτιώσεις και τους πιθανούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να γίνει αυτό. Επίσης σκέψου ποια είναι τα δυνατά σου σημεία. Αν θέλεις, κράτησε ένα ημερολόγιο με τα θετικά/δυνατά σου στοιχεία. Πέρα από ανεπάρκειες, όλοι μας έχουμε και θετικά χαρακτηριστικά. Εάν σου φαίνεται δύσκολο στην αρχή, απλώς προσπάθησε και δες το σαν παιχνίδι.
Συγχώρεσε τον εαυτό σου. Το είπα ήδη, αλλά θα το ξαναπώ: όλοι κάνουμε λάθη. Κάποια σημαντικά και κάποια λιγότερο σημαντικά. Κάποια με μεγαλύτερη επιρροή στη ζωή μας και στη ζωή των άλλων και κάποια με λιγότερη. Δεν έχει σημασία. Με το να τιμωρείς τον εαυτό σου όντας σκληρός μαζί του, με το να αισθάνεσαι ενοχές ή απογοήτευση με τον εαυτό σου, δεν αλλάζεις κάτι. Είναι βέβαια ανθρώπινο, αλλά ως πότε; Συγχώρεσε τον εαυτό σου και, εάν χρειάζεται, τους άλλους. Η πράξη της συγχώρεσης φέρνει συχνά την αίσθηση της ελευθερίας, γιατί σε αποδεσμεύει από επίπονα συναισθήματα όπως ο θυμός ή η ενοχή”.
