Κάποιοι γράφουν τη λέξη κτίριο με γιώτα και άλλοι με ήτα. Τελικά, ποια είναι η σωστή ορθογραφία της, η οποία έχει προκαλέσει αμέτρητες – και έντονες – συζητήσεις και μάλιστα κάποια στιγμή απασχόλησε και την Ακαδημία Αθηνών; Η απάντηση δεν είναι τόσο ξεκάθαρη.
Όπως γράφει ο φιλόλογος Άρης Ιωαννίδης σε άρθρο του στο schooltime.gr, κατά τον Γ. Μπαμπινιώτη: το ρήμα “κτίζω” δεν μπορεί να δώσει παράγωγα με ανύπαρκτη κατάληξη -ριο. Δεν μπορούμε δηλαδή να έχουμε κτί-ριο.
Το “κτίζω” θα μπορούσε μόνο να δώσει “κτιστήριο” (πρβλ. φροντίζω – φροντιστήριο), τύπος που ούτε κι αυτός μαρτυρείται να υπάρχει. Άρα η λέξη έχει διαφορετική ετυμολογική προέλευση και, επομένως, διαφορετική ορθογραφία. Παράγεται είτε από το “οικητήριον” (οικώ> οικητήριο > κτήριο, με αποβολή του αρχικού φωνήεντος και ανομοιωτική συγκοπή του -η) είτε από το “ευκτήριον” (οίκημα), όπου μετά τη σίγαση του πρώτου συνθετικού ευ- και την αποβολή του τελικού ν προκύπτει το όνομα κτήριο. Είτε στη μία είτε στην άλλη περίπτωση η γραφή με -η (κτήριο) είναι η μόνη σωστή.
Ο ίδιος όμως ο Γ. Μπαμπινιώτης δεν παραλείπει να κατατάξει το “κτη-” στις λεγόμενες “προκλητικές ορθογραφίες”, εννοώντας αυτές που αν και ετυμολογικά θεωρούνται σωστές, δεν πολυχρησιμοποιούνται. Συναινεί λοιπόν στη λαϊκή ετυμολογία της λέξης, πιθανόν γιατί σε ορισμένες περιπτώσεις αυτή δίνει καλύτερες ενδεχομένως λύσεις.
Από την άλλη, ο Τριανταφυλλίδης στη Γραμματική του – που είναι και η επίσημη Γραμματική – γράφει το κτίριο με ι. Ίσως το κάνει για να καταστήσει τη γραφή της λέξης πιο απλή. Το ΛΚΝ προκρίνει τη γραφή “κτίριο” επειδή δέχεται την παρετυμολογική επίδραση του “κτίζω”. Όμως το εν λόγω ρήμα θα έδινε τον τύπο “κτιστήριο” (φροντίζω – φροντιστήριο, καθαρίζω – καθαριστήριο), που θα σήμαινε “εκεί όπου κτίζουμε” και όχι “εκεί όπου οικούμε”.
Το θέμα είχε απασχολήσει στο παρελθόν (στη δεκαετία του 1930) και την Ακαδημία Αθηνών. Η επίσημη θέση της ήταν η εξής: “Όσον και αν η γραφή κτήριον είναι ορθή (εκ του ευκτήριος οίκος – ευκτήριον – κτήριον), η Επιτροπή ουχ ήττον προτείνει να γράφεται κτίριον, ήτις γραφή άλλως τε έχει και επικρατήση πλέον λόγω της στενωτάτης μορφολογικής και σημασιολογικής της σχέσεως προς τα: κτίζω, κτίσμα, κτίσιμον (χτίζω, χτίσμα, χτίσιμο, χτίριο)”.
Τελικά τι κάνουμε; Ποια μορφή γραφής της λέξης υιοθετούμε; Το ζήτημα είναι πολύ ρευστό, ενώ τα σύγχρονα λεξικά καταχωρίζουν και τις δύο γραφές. Οπότε διαλέγεις και γράφεις το κτήριο όπως σου αρέσει, αφού και οι δύο μορφές είναι αποδεκτές.
Φωτό: Μιχάλης Πίσσας
