Αυτή κι αν είναι μια δύσκολη και πονεμένη ιστορία… Το έργο διάνοιξης και κατασκευής της διώρυγας στον Ισθμό της Κορίνθου πέρασε από… 40 κύματα και χρειάστηκαν αιώνες – από την αρχική σύλληψη της ιδέας – ώσπου να ολοκληρωθεί.
Ο απαγορευτικός χρησμός της Πυθίας
Ο πρώτος που σκέφτηκε να ενώσει τον Κορινθιακό με τον Σαρωνικό Κόλπο ήταν ο Περίανδρος, τύραννος την Κορίνθου και ένας από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας. Ήταν στα τέλη του 7ου π.Χ. αιώνα και συγκεκριμένα στα 602 π.Χ. Σκοπός του ήταν να γίνουν προσπάθειες για την διάνοιξη διώρυγας στον ισθμό της Κορίνθου, προκειμένου να αποφεύγεται ο επικίνδυνος περίπλους της Πελοποννήσου, αλλά και το ταξίδι να είναι πιο σύντομο. Ωστόσο τα σχέδιά του έμειναν απραγματοποίητα.
Οι τεχνικοί της εποχής τον απέτρεψαν, γιατί παρατήρησαν διαφορά στάθμης στις δύο πλευρές που θα προκαλούσε ροή του Κορινθιακού μέσα στον Σαρωνικό, με άγνωστες συνέπειες και ίσως πλημμύρες σε παράλια της Αττικής.
Η πραγματικότητα όμως ήταν διαφορετική. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Περίανδρος εγκατέλειψε τα σχέδιά του όταν άκουσε τον χρησμό της Πυθίας, που έλεγε: “Τον Ισθμό ούτε να τον οχυρώσετε ούτε να τον σκάψετε. Γιατί ο Δίας έφτιαξε νησί, όπου έκρινε σωστό”. Φοβήθηκε ότι θα προκαλέσει την οργή των θεών και δεν προχώρησε το έργο.
Ιστορικοί πάντως σημειώνουν πως ο χρησμός προκλήθηκε από τους ιερείς της εποχής αλλά και από τους κατοίκους της Κορίνθου. Ο λόγος για τους πρώτους ήταν ότι φοβήθηκαν μήπως με την διάνοιξη της διώρυγας χάσουν τα πλούσια αφιερώματα – δώρα των εμπόρων και για τους δεύτερους ότι η πόλη θα έχανε οικονομικούς πόρους, καθώς οι έμποροι απλώς θα περνούσαν και δεν θα διέμεναν πλέον στην Κόρινθο.
Ξέχασαν τη διώρυγα και έφτιαξαν τον Δίολκο
Μετά από αυτό ο Περίανδρος προσπάθησε να δώσει λύση στο πρόβλημα κατασκευάζοντας τον ονομαστό Δίολκο. Αυτός ήταν ένας δρόμος – πλάτους 5 μέτρων – στρωμένος με πλάκες πωρόλιθου. Τα πλοία φορτώνονταν σε ειδικά οχήματα και σύρονταν μέσω του δίολκου στην άλλη άκρη του ισθμού, ενώ τα εμπορεύματα μεταφέρονταν με υποζύγια και δούλους.
Η ιδέα αυτή ήταν πετυχημένη, διότι τα πλοία της εποχής ήταν μικρών διαστάσεων και η δύναμη των δούλων και των ζώων επαρκής για τον σκοπό αυτό. Όμως το κόστος για τα διόδια ήταν αρκετά υψηλό και έτσι πολλοί απέφευγαν να περάσουν από κει.
Επόμενος οραματιστής ο Δημήτριος ο Πολιορκητής
Το όραμα του Περίανδρου βρήκε συνεχιστή μετά από περίπου τρεις αιώνες στο πρόσωπο του Δημητρίου του Πολιορκητή, ο οποίος αποφάσισε το 307 π.Χ. να θέσει και πάλι σε εφαρμογή το σχέδιο για την διάνοιξη της διώρυγας. Όμως ο αρχικός ενθουσιασμός του δεν κράτησε πολύ, καθώς οι μηχανικοί που έφερε από την Αίγυπτο τον έπεισαν να εγκαταλείψει το σχέδιο διαβεβαιώνοντάς τον ότι τα νερά του Κορινθιακού που θα χύνονταν στον Σαρωνικό θα τον πλημμύριζαν, με συνέπεια να καταποντιστεί η Αίγινα και τα γειτονικά νησιά.
Τα μεγαλεπήβολα σχέδια του Νέρωνα
Χρειάστηκε να περάσουν άλλοι περίπου δυόμισι αιώνες, ώσπου Ρωμαίοι αυτοκράτορες να δώσουν νέα πνοή στο έργο. Η αρχή έγινε από τον Ιούλιο Καίσαρα το 44 μ.Χ. ο οποίος απέτυχε, όπως και ο Καλιγούλας (το 37 μ.Χ.), ο Γάιος, ο Αδριανός κ.ά. Τα σχέδια εγκαταλείφθηκαν κυρίως για στρατιωτικούς και πολιτικούς λόγους.
Το πιο σημαντικό βήμα έγινε, όταν τα ηνία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας πήρε στα χέρια του ο Νέρωνας: Το 66 μ.Χ., σε ηλικία 29 ετών, βρέθηκε στους αγώνες των Ισθμίων, όπου – όπως αναφέρει ο Λουκιανός – ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει το έργο. Μάλιστα λίγους μήνες αργότερα (μέσα στο 67 μ.Χ.) εγκαινίασε ο ίδιος τις εργασίες με χρυσή αξίνα, σε μια εντυπωσιακή τελετή υπό τη μουσική σαλπίγγων.
Ο Νέρωνας ήταν πολύ ενθουσιασμένος με το συγκεκριμένο έργο, για το οποίο εργάστηκαν σκληρά χιλιάδες εργάτες, δούλοι και κατάδικοι. Η αναταραχή όμως στη Ρώμη τον ανάγκασε να επιστρέψει για να αντιμετωπίσει την εξέγερση του στρατηγού Γάλβα. Τα έργα σταμάτησαν προσωρινά λόγω της εξέγερσης και οριστικά μετά τη δολοφονία του Νέρωνα, παρά το γεγονός ότι προχωρούσαν με καταπληκτικούς ρυθμούς. Το έργο προσπάθησαν να συνεχίσουν ο Ηρώδης Αττικός και οι Βυζαντινοί, αλλά πάλι χωρίς αποτελέσματα.
Ο Καποδίστριας ήθελε, αλλά το κόστος ήταν τεράστιο
Το 1687 οι Ενετοί επίσης επιχείρησαν να διανοίξουν τη διώρυγα ξεκινώντας μάλιστα τις εκσκαφές από τον Κορινθιακό, αλλά οι δυσκολίες που συνάντησαν οδήγησαν σχεδόν αμέσως στη διακοπή των εργασιών.
Το 1830 ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας αποφάσισε να προχωρήσει το μεγαλεπήβολο έργο και έτσι το σχέδιο της διάνοιξης του Ισθμού ήρθε ξανά στο προσκήνιο. Ανέθεσε τη μελέτη στον Γάλλο μηχανικό Βιρλέ ντ΄ Οστ, ο οποίος εκτίμησε ότι, για να ολοκληρωθεί το έργο, χρειάζονταν περίπου 40 εκατομμύρια χρυσά φράγκα. Το ποσό αυτό όμως ήταν πάρα πολύ μεγάλο για το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, με αποτέλεσμα να εγκαταλειφθεί εκ νέου η προσπάθεια διάνοιξης.
Ωστόσο το νερό είχε κυλήσει στο αυλάκι. Το 1869 λειτούργησε η διώρυγα του Σουέζ, εξέλιξη που κινητοποίησε την ελληνική κυβέρνηση να εντείνει τις προσπάθειές της.
Την ίδια χρονιά η κυβέρνηση Ζαΐμη ψήφισε τον νόμο “Περί διορύξεως του Ισθμού”. Με τη ρύθμιση αυτή η κυβέρνηση είχε δικαίωμα να παραχωρήσει σε εταιρεία ή ιδιώτη το προνόμιο κατασκευής και εκμετάλλευσης της διώρυγας της Κορίνθου. Για τον σκοπό αυτό το 1870 υπέγραψε σύμβαση με Γάλλους επιχειρηματίες, η οποία όμως ατόνησε.
Δώδεκα χρόνια αργότερα (1882) έγινε δυνατόν να συσταθεί η “Διεθνής Εταιρεία της Θαλάσσιας Διώρυγας της Κορίνθου” από τον Ούγγρο στρατηγό Στέφανο Τιρ, στον οποίο το Ελληνικό Δημόσιο έναν χρόνο νωρίτερα είχε κατακυρώσει το έργο με το προνόμιο εκμετάλλευσής του για 99 χρόνια.
Η εταιρεία συγκροτήθηκε με τη συνδρομή γαλλικής τράπεζας και το εταιρικό κεφάλαιο αποτελείτο από 60.000 μετοχές των 500 φράγκων η καθεμία. Η Γαλλία με τη διόρυξη του Ισθμού της Κορίνθου αναμείχτηκε στη μεγαλύτερη κερδοσκοπική φάση του 19ου αιώνα στην Ευρώπη. Οι γαλλικές κατασκευαστικές εταιρείες που ενεπλάκησαν στο έργο εξελίχτηκαν σε πανίσχυρους οικονομικούς φορείς.
Η έναρξη των εργασιών έγινε στις 23 Απριλίου 1882, παρουσία του Βασιλιά Γεωργίου Α΄ και πολλών επισήμων. Αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα προγράμματα δημόσιων έργων που συντελέστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα και συνδέθηκαν με το πρόσωπο του εκσυγχρονιστή πρωθυπουργού Χαρίλαου Τρικούπη.
Η μελέτη του έργου έγινε από τον Ούγγρο Μπ. Γκέρστερ, αρχιμηχανικό της Διώρυγας Φραγκίσκου στην Ουγγαρία – πάνω στα σχέδια του Νέρωνα. Για την υλοποίησή του συνεργάστηκαν αρχιτέκτονες και μηχανικοί απ΄ όλη την Ευρώπη και χρησιμοποιήθηκαν πρωτότυπα μηχανήματα, δυναμίτιδα και άλλες εκρηκτικές ύλες από τα εργοστάσια της οικογένειας Νόμπελ στην Ιταλία και τη Γερμανία. Όμως το έργο και πάλι σταμάτησε μετά από περίπου οκτώ χρόνια λόγω χρεοκοπίας του Τιρ και έλλειψης χρημάτων.
Εγκαίνια (επιτέλους) το 1893!
Το 1890 η προσπάθεια συνεχίσθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Εργοληψιών – με συμμετοχή του Ανδρέα Συγγρού. Τελικά η διάνοιξη της διώρυγας ολοκληρώθηκε το 1893 μετά από εργασίες 11 ετών. Τα εγκαίνιά της έγιναν τον ίδιο χρόνο (25/7) με κάθε επισημότητα.
* Η διώρυγα έχει μήκος 6.346 μ., πλάτος στην επιφάνεια της θάλασσας 24,6 μ., στον βυθό της 21,3 μ., ενώ το βάθος της κυμαίνεται από 7,50 έως 8 μ.
Πληροφορίες: www.aedik.gr
