Χαλαρώνεις στη σκέψη ότι θα γυρίσεις στη σπιτική θαλπωρή ή υποσυνείδητα νιώθεις ότι επιστρέφεις σε ένα εχθρικό κλουβί που σου δημιουργεί ανασφάλεια; Η Νευροαρχιτεκτονική μπορεί να δώσει εξήγηση γι΄ αυτό, αλλά και να προτείνει ιδέες για το πώς μπορούμε να νιώθουμε ευχάριστα στους χώρους όπου κινούμαστε. Με απώτερο σκοπό την καλύτερη ψυχοσωματική μας υγεία.
Όταν ένας χώρος κάνει το σώμα να υποφέρει
Η Νευροαρχιτεκτονική είναι καρπός συνεργασίας της Αρχιτεκτονικής με τη Νευροεπιστήμη, ενός πολύπλευρου ακαδημαϊκού πεδίου ερευνών που μελετά τη λειτουργία του νευρικού συστήματος και του εγκεφάλου. Ο συνδυασμός αυτών των δύο επιστημών αφενός ώθησε τους αρχιτέκτονες να ξανασκεφτούν τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζουν σπίτια, γραφεία, σχολεία, φυλακές, νοσοκομεία, μουσεία, εξωτερικούς δημόσιους χώρους, αίθουσες για πρόωρα νεογνά, ιδρύματα για πάσχοντες από Αλτσχάιμερ και αφετέρου οδήγησε τους νευροεπιστήμονες να εξετάσουν κατά πόσον το αρχιτεκτονικό περιβάλλον επηρεάζει την ανθρώπινη συμπεριφορά και την ψυχοσωματική υγεία. Βασίζεται στη λογική ότι κάθε ανθρώπινο αρχιτεκτονικό κατασκεύασμα ασκεί μεγάλη επίδραση στον εγκέφαλο και το νευρικό μας σύστημα.
Σε κάποιες περιπτώσεις η επιρροή αυτή είναι ευεργετική, έως και εντυπωσιακά θεραπευτική! Σε άλλες όμως η δομή, το σχήμα και η διακόσμηση ενός χώρου μπορούν να κάνουν το σώμα να υποφέρει με διάφορους τρόπους. Το αποτέλεσμα ίσως αρχικά να μην γίνεται αντιληπτό, μακροπρόθεσμα όμως είναι δυνατόν να προκαλέσει αλλαγές και ενοχλήσεις στη λειτουργία του νευρικού συστήματος και, κατά συνέπεια, σε ολόκληρο τον οργανισμό. Και αυτό γιατί το νευρικό σύστημα ρυθμίζει και ελέγχει την λειτουργία όλων των οργάνων του ανθρώπινου σώματος αλλά και την αρμονική συνεργασία μεταξύ τους.
Αναζητώντας κρυμμένες αιτίες φόβου
Τα ηνία του πρωτοποριακού αυτού κλάδου έχει αναλάβει από το 2003 η Ακαδημία της Νευροεπιστήμης για την Αρχιτεκτονική (Academy of Neuroscience for Architecture, ANFA), η οποία προωθεί τη διερεύνηση της σχέσης κτιρίων και ανθρώπινου σώματος. Η Ακαδημία έχει αναπτύξει ως τώρα ένα ευρύ πεδίο μελέτης. Σπίτια, γραφεία, βιομηχανίες, θρησκευτικοί χώροι και αθλητικά στάδια αποτελούν αντικείμενο ανάλυσης, προκειμένου να εντοπιστούν οι λεπτομέρειες της κατασκευής των κτιρίων που επηρεάζουν τη σωματική και ψυχική υγεία.
Στο μικροσκόπιο των ερευνητών της ANFA μπαίνουν όλες οι παράμετροι του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, οι οποίες δημιουργούν ευχαρίστηση, ασφάλεια και παραγωγή ορμονών που γεννούν την αίσθηση της ευτυχίας, όπως η ωκυτοκίνη και η σεροτονίνη. Ταυτόχρονα αναζητούν κρυμμένες αιτίες φόβου, στρες, αγωνίας, ανασφάλειας και παραγωγής ορμονών του άγχους, όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη.
Τι λέει η Νευροαρχιτεκτονική για το σπίτι μας:
Όχι στους μινιμαλιστικούς χώρους, διότι δεν δίνουν τροφή και ερεθίσματα στον εγκέφαλο όπως, σε αντίθεση, αυτοί στους οποίους επικρατεί λίγη ακαταστασία!
Η παρουσία αγαπημένων προσωπικών μας αντικειμένων στον χώρο, ειδικά εκείνων που μας θυμίζουν ποιοι είμαστε και τι έχουμε κάνει στην πορεία της ζωής, μας δημιουργεί ασφάλεια.
Η θαλπωρή στην κουζίνα παίζει πρωτεύοντα ρόλο στην ψυχολογία και αυτό γιατί συχνά θεωρούμε την κουζίνα ως έναν από τους πιο οικείους χώρους του σπιτιού – λειτουργικό, επικοινωνιακό, ασφαλή και άρρηκτα συνδεδεμένο με τη θρέψη, άρα με την επιβίωση και την ευχαρίστηση.
Η λεπτομέρεια που πρέπει να προσέχουμε στην κουζίνα είναι να μην έχουμε γυρισμένη την πλάτη μας προς το κέντρο του δωματίου, όσο ασχολούμαστε με την προετοιμασία του φαγητού. Η πλάτη μας είναι απαραίτητο να είναι στραμμένη προς τον τοίχο, ώστε να μπορούμε να αντικρίζουμε τα μέλη της οικογένειάς μας.
Το μυστικό είναι να μπορεί ο εγκέφαλος να έχει συνεχώς τον έλεγχο του τι ακριβώς διαδραματίζεται στον χώρο γύρω του: Οι θόρυβοι που ακούγονται πίσω από την πλάτη μας, ενώ εμείς κάνουμε κάποια δουλειά, αναγκάζουν τον εγκέφαλό μας να προσπαθεί διαρκώς να ερμηνεύσει την κινητικότητα που φτάνει στα αυτιά μας. Αυτή η συνεχής διαδικασία έχει ως αποτέλεσμα ο εγκέφαλος να παράγει αδρεναλίνη και κορτιζόλη, τις ορμόνες δηλαδή που σχετίζονται με την αγωνία, τον φόβο και το στρες.
Όταν έχουμε τον πλήρη οπτικό έλεγχο του χώρου στον οποίο βρισκόμαστε και νιώθουμε ασφαλείς, ανάβει το πράσινο φως στον εγκέφαλό μας για να παραγάγει ωκυτοκίνη, την ορμόνη των σχέσεων, καθώς και σεροτονίνη, την ορμόνη που συνδέεται με την χαλάρωση και την ευχαρίστηση. Είναι απαραίτητο δηλαδή να έχουμε θέα στην πόρτα και πρόσβαση σε ένα τουλάχιστον παράθυρο που να βλέπει ένα τοπίο ή τον δρόμο (όχι τον φωταγωγό), ώστε να μπορούμε να παρατηρούμε τον καιρό και να βλέπουμε τι συμβαίνει έξω ανά πάσα στιγμή.
Οι βεράντες, τα μεγάλα παράθυρα και το τζάκι ανεβάζουν αποδεδειγμένα την ψυχική διάθεση.
Οι καμπύλες (αντί για γωνίες) σε πάγκους, έπιπλα και ντουλάπια δημιουργούν ανακούφιση, εσωτερική ευχαρίστηση και ηρεμία στο σώμα, γιατί νιώθει ότι δεν απειλείται από τραυματισμούς. Η αιτία βρίσκεται στα μηνύματα που στέλνει η περιφερειακή όραση στον εγκέφαλο.
Η έλλειψη ατομικού χώρου στην κατοικία δημιουργεί στρες. Έστω και αν δεν υπάρχει η πολυτέλεια του προσωπικού δωματίου, είναι σημαντική η εξασφάλιση ολιγόωρης απομόνωσης κατά τη διάρκεια της ημέρας. Απολύτως απαραίτητο είναι να έχουμε μια δική μας ήσυχη γωνιά, όπου θα μπορούμε να αποσυρθούμε τουλάχιστον για διάβασμα.
Ένα από τα μυστικά του σπιτιού, που προκαλεί ευτυχία και θετικά συναισθήματα σε όσους το κατοικούν, είναι οι κατά καιρούς μικροαλλαγές που κάνουμε στους χώρους του. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει κάθε τόσο να φέρνουμε τα πάνω κάτω στη διαμόρφωση των δωματίων. Απλώς η αλλαγή στη θέση των επίπλων ή ο πειραματισμός με τον φωτισμό φέρνει ζωντάνια και ευχαρίστηση και αποδεικνύεται μια πολύ υγιής συνήθεια.
Για τους ασθενείς με Αλτσχάιμερ
Οι ερευνητές της ANFA παρατήρησαν επίσης ότι οι ασθενείς με Αλτσχάιμερ, που τριγυρνούν συνήθως άσκοπα μέσα στο σπίτι, βελτιώνονται πολύ αν το περιβάλλον στο οποίο ζουν είναι διαμορφωμένο λειτουργικά και τους βοηθά με κατάλληλα οπτικά σημάδια να αναγνωρίζουν τη χρησιμότητα του κάθε χώρου. Για παράδειγμα, η πόρτα του μπάνιου πρέπει να είναι ιδιαίτερα ορατή και να έχει απ΄ έξω ένα εύκολα αναγνωρίσιμο σημάδι.
Η κουζίνα και η τραπεζαρία πρέπει να μυρίζει, να φαίνεται, να ακούγεται σαν κουζίνα και τραπεζαρία, αντίστοιχα.
Ο κήπος που προορίζεται για τη βόλτα τους πρέπει να είναι ορατός από κάποιο μεγάλο παράθυρο, δελεαστικός, εύκολος στην πρόσβαση, ασφαλής και με λουλούδια.
Καλό είναι να υπάρχουν διακριτικά στηρίγματα και κουπαστές στον χώρο, για να τους ενισχύουν την αίσθηση ανεξαρτησίας. Έτσι σταματούν να περιφέρονται χωρίς λόγο και η βόλτα τους αποκτά κάποιον σκοπό.
Είναι γεγονός πως, από όποια επιστημονική άποψη και αν το δει κάποιος, το μεγαλύτερο προσόν που πρέπει να έχει κάθε κατοικημένος χώρος είναι να εμπνέει ηρεμία, εμπιστοσύνη και σιγουριά. Δηλαδή ό,τι ακριβώς αποζητά ο εγκέφαλος για να λειτουργήσει αποδοτικά και χωρίς άγχος.
