Τι είναι το Μπαϊράκι που το… σηκώνουμε με επαναστατική διάθεση;

Το μπαϊράκι είναι μικρό λάβαρο ή μικρή σημαία. Η λέξη προέρχεται από την τουρκική bayrak, που είναι παραφθορά της περσικής μπαργιάκ (=σημαία).

Μπαϊράκια χρησιμοποιούσαν πολλά αντάρτικα σώματα στην Επανάσταση του ΄21, κυρίως ως διακριτικό ομάδων της κλεφτουριάς, αλλά και στα αρματολίκια.

Οι σημαντικότεροι οπλαρχηγοί και αγωνιστές, όπως ο Κολοκοτρώνης, οι Μαυρομιχαλαίοι, ο Ζαχαριάς, ο Βλαχάβας κ.ά., είχαν ο καθένας χαρακτηριστικό μπαϊράκι με ιδιαίτερα χρώματα ή γράμματα προκειμένου ν΄ αναγνωρίζονται μεταξύ τους τα υπ΄ αυτών ένοπλα σώματα.

Το μπαϊράκι αυτό – ή και φλάμπουρο, όπως επίσης λεγόταν – σήκωνε ο ανδρειότερος της ομάδας, που ονομάζονταν μπαϊρακτάρης ή φλαμπουριάρης. Μπαϊρακτάρης σημαίνει σημαιοφόρος και προέρχεται από παραφθορά του μπαργιάκ + νταρ (=σημαία + ο φέρων).

Με τον καιρό ο χαρακτηρισμός αυτός έγινε πατρωνυμικό επίθετο, (π.χ. Δημήτριος Μπαϊρακτάρης) και ονομασία περιοχών.

Φλάμπουρα και παντιέρες

Κατά την εθνεγερσία του 1821 τα φλάμπουρα ήταν συνήθως μονόχρωμα υφασμάτινα σήματα – κατά το βυζαντινό φλάμουλο (από το λατινικό flammulum), που έφεραν σταυρό και είχαν τριγωνικό σχήμα. Με αυτά παρουσιάζονταν οι αρματωλοί στις διάφορες γιορτές και τα πανηγύρια, (στους κάμπους), σε αντίθεση με τα μπαϊράκια που αποτελούσαν τα κυρίως πολεμικά σήματα αναγνώρισης των διαφόρων μονάδων (αρματολίκια) στις κορυφές των βουνών.

* Απόηχος εκείνων των πανηγυριών είναι ο σημερινός εξωτερικός στολισμός των εκκλησιών με φλάμπουρα την ημέρα της γιορτής τους.

Από την άλλη, οι καραβοκύρηδες και θαλασσομάχοι της εποχής χρησιμοποιούσαν αντίστοιχα τον όρο παντιέρα για τη σημαία (από την ιταλική bandiera), η οποία είχε παραλληλόγραμμο σχήμα.

Ποιος σηκώνει σήμερα μπαϊράκι;

Σήμερα χρησιμοποιούμε τη φράση “σήκωσε μπαϊράκι” (ή “σήκωσε δικό του μπαϊράκι”) για κάποιον που αντιδρά, επαναστατεί, εξεγείρεται, απειθαρχεί. Έχει τις ρίζες της στο ΄21, καθώς τα μπαϊράκια τα κατείχαν οργανωμένες μεν αλλά ανεξάρτητες μεταξύ τους ένοπλες ομάδες. Το δε ρήμα “σήκωσε” χρησιμοποιούνταν με την έννοια της δημιουργίας νέας αντάρτικης ομάδας από κάποιον οπλαρχηγό.