“Κάπου πάνω από το ουράνιο τόξο, εκεί ψηλά, υπάρχει μια χώρα που έχω ακουστά, όπου ο ουρανός είναι γαλάζιος και τα όνειρα γίνονται πραγματικότητα”, τραγουδούσε κάποτε η Τζούντι Γκάρλαντ στον Μάγο του Οζ. Στα μάτια μικρών και μεγάλων το πολύχρωμο θέαμα του ουράνιου τόξου φαντάζει πάντα σαν μια μαγική ζωγραφιά, ένα θαύμα και ταυτόχρονα ένα σύμβολο τύχης και ελπίδας.
Τι είναι και πώς δημιουργείται;
Οι επιστήμονες μας προσγειώνουν αμέσως εξηγώντας ότι το ουράνιο τόξο δημιουργείται από αντανάκλαση και διάθλαση των σταγόνων της βροχής, οι οποίες λειτουργούν ως πρίσμα. Όταν οι ηλιακές ακτίνες φωτίσουν υπό γωνία τις βρόχινες σταγόνες, το λευκό ηλιακό φως αναλύεται στα επτά χρώματα της ίριδας.
Πότε το βλέπουμε;
Συνήθως εμφανίζεται μετά από μια γερή νεροποντή και μόλις αρχίσει να ξεμυτίζει ο ήλιος, πάντα σε καθαρή ατμόσφαιρα (στο σημείο όπου προβάλλει το τόξο, εξακολουθεί να βρέχει). Επίσης κάνει συχνά την εμφάνισή του στους καταρράκτες. Για να το παρατηρήσουμε, θα πρέπει ο ήλιος να είναι από πίσω μας και η βροχή (ή τα νερά του καταρράκτη) προς την κατεύθυνση του ουράνιου τόξου. Δεν το συναντάμε μόνο ψηλά στον ουρανό αλλά και πιο χαμηλά, στην ευθεία των ματιών.
Η σειρά των χρωμάτων
Το ουράνιο τόξο περικλείει όλο το φάσμα των χρωμάτων του ορατού φωτός. Ξεκινώντας στην κορυφή του από το χρώμα με το μεγαλύτερο μήκος κύματος, το κόκκινο, καταλήγει σε αυτό με το μικρότερο, που είναι το μοβ. Η σειρά των χρωμάτων είναι: κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο, πράσινο, μπλε, λουλακί (μπλε-μοβ), βιολετί (μοβ). Στην πραγματικότητα η ποικιλία των χρωμάτων επεκτείνεται και πέρα από το μοβ, μόνο που το μάτι δεν μπορεί να τη δει.
Το σχήμα του
Για να εμφανιστεί ένα πλήρες ημικύκλιο (τόξο), θα πρέπει ο ήλιος να βρίσκεται πολύ χαμηλά στον ορίζοντα (χάραμα ή ηλιοβασίλεμα). Όσο πιο ψηλά είναι ο ήλιος στον ουρανό, τόσο μικρότερο το τόξο.
Διπλό ή πολλαπλό ουράνιο τόξο
Συμβαίνει όταν το φως διαθλάται και αντανακλάται διπλά ή πολλαπλά από τις σταγόνες του νερού.
Πότε γίνεται έντονο
Η καθαρότητα και τα έντονα χρώματά του εξαρτώνται από το μέγεθος των σταγόνων του νερού. Σταγονίδια βροχής δίνουν ένα αχνό, σχεδόν λευκό ουράνιο τόξο, ενώ μεγάλες, χοντρές σταγόνες προσφέρουν εντυπωσιακό θέαμα.
Ο καθένας βλέπει το δικό του
Ανάλογα με τη θέση του παρατηρητή αλλάζει και το οπτικό αποτέλεσμα του τόξου, αφού αυτό δε βρίσκεται σε μια συγκεκριμένη θέση με αρχή και τέλος και είναι στην ουσία μια ψευδαίσθηση.
Ουράνια τόξα υπό το φως του φεγγαριού;
Ναι, υπάρχουν και ουράνια τόξα που δημιουργούνται υπό το φως του φεγγαριού, αλλά δεν είναι τόσο φωτεινά όσο τα ηλιακά. Είναι σπανιότατα και αναφέρονται από την αρχαιοελληνική εποχή.
Δες το και στον κήπο
Ποτίζοντας με ένα λάστιχο (σε ηλιοφάνεια), αν οι σταγόνες του νερού βρεθούν στην κατάλληλη γωνία ως προς τις ακτίνες του ήλιου, θα αναδείξουν όλα τα χρώματα της ίριδας. Τα ίδια χρώματα θα ανακαλύψεις μέσα σε μια σταγόνα νερού που έχει καθίσει επάνω στο φύλλο κάποιου φυτού.
Άνθρακες ο θησαυρός;
Κάποιοι πιστεύουν ότι στη βάση του ουράνιου τόξου κρύβεται ένας θησαυρός. Αυτό έχει τις ρίζες του στην ιρλανδική λαογραφία, όπου γίνεται αναφορά για ένα μικροκαμωμένο, γέρικο και γενειοφόρο ξωτικό leipreachán, ντυμένο συνήθως με κόκκινο ή πράσινο παλτό και καπέλο, που απολαμβάνει να αναστατώνει τους πάντες. Η δουλειά του είναι να κατασκευάζει παπούτσια, ενώ τις λίρες που μαζεύει τις αποθηκεύει σε ένα χρυσό δοχείο στη βάση του ουράνιου τόξου, μαζί με άλλους θησαυρούς. Όταν συλληφθεί από άνθρωπο, έχει τη μαγική δύναμη να πραγματοποιήσει τρεις ευχές με αντάλλαγμα την ελευθερία του.
Πριν από το τέλος του κόσμου
Στη μεσαιωνική Γερμανία πολλοί ήταν εκείνοι που πίστευαν ότι το ουράνιο τόξο θα σταματήσει να εμφανίζεται 40 χρόνια πριν έρθει το τέλος του κόσμου. Οπότε, όσο ακόμα το βλέπουμε στον ορίζοντα, δεν έχουμε λόγο να φοβόμαστε για τον αφανισμό μας.
Γέφυρα των ψυχών
Οι Αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι η αγγελιαφόρος Ίριδα χρησιμοποιούσε το ουράνιο τόξο ως μονοπάτι ανάμεσα στη Γη και τον ουρανό. Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής, Ιάπωνες, Χαβανέζοι, Φιλιππινέζοι, Πολυνήσιοι, Νεοζηλανδοί, Ινδοί και Αυστριακοί θεωρούσαν ότι είναι η γέφυρα που οδηγεί τις ψυχές στον Θεό και τον Παράδεισο.
Η αψίδα του Θεού
Στην Παλαιά Διαθήκη το ουράνιο τόξο συμβολίζει την υπόσχεση του Θεού στον Νώε ότι δε θα καταστραφεί πάλι η Γη από πλημμύρα. Ο προφήτης Ιεζεκιήλ στο όραμά του παρομοιάζει τη δόξα του Θεού με ένα μεγαλοπρεπές ουράνιο τόξο.
Την ίδια παρομοίωση χρησιμοποιεί και ο Απόστολος Ιωάννης στην Αποκάλυψη για να περιγράψει τη λαμπρότητα και τη δύναμη του Θεού στον θρόνο του, αλλά και το φως που στεφανώνει έναν ισχυρό άγγελο που κατεβαίνει από τον ουρανό.
Μην το δείξεις με το δάχτυλό σου
Στο παρελθόν η σλαβική φυλή πίστευε ότι διακινδυνεύεις τη ζωή σου ψάχνοντας στη βάση του ουράνιου τόξου. Ακόμα και το να δείξεις το ψηλότερο σημείο του τόξου με το δάχτυλό σου υποστήριζαν ότι φέρνει κακή τύχη. Πολιτισμοί του Περού και του Αμαζονίου το συσχέτιζαν με κακόβουλα πνεύματα.